Havacılık muayeneleri, pilotların ve diğer uçuş personelinin sağlık durumunun uçuş emniyeti için uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılan detaylı değerlendirmelerdir. Bu değerlendirmelerin önemli bir parçası da elektrokardiyogram (EKG) testidir. EKG, kalbin elektriksel aktivitesini ölçerek kalp ritmi ve yapısıyla ilgili önemli bilgiler sağlar.
EKG Değerlendirme Süreci
Havacılık muayenelerinde EKG değerlendirmesi, genel bir sağlık muayenesinden farklı olarak çok daha titiz ve spesifik kriterlere göre yapılır. Değerlendirme genellikle şu adımları içerir:
1. Temel Ritim ve Hız Değerlendirmesi
EKG’nin ilk aşamasında kalbin temel ritmi ve hızı incelenir.
- Sinüs Ritmi: Normal ve düzenli kalp ritmi olan sinüs ritmi aranır.
- Kalp Hızı: Kalp hızı, genellikle dakikada 60-100 atım arasında olmalıdır. İstirahatteki bradikardi (yavaş kalp hızı) veya taşikardi (hızlı kalp hızı) nedenleri araştırılır.
2. PR Aralığı Değerlendirmesi
PR aralığı, elektriksel uyarının kulakçıklardan karıncıklara geçiş süresini gösterir.
- Normal PR Aralığı: 0.12-0.20 saniye arası normal kabul edilir.
- Kısa PR Aralığı (Ön Uyarılma Sendromları): Wolff-Parkinson-White (WPW) gibi sendromlar havacılık için diskalifiye edici olabilir veya ileri tetkik gerektirebilir. Bu durumlar, ani ritim bozuklukları riskini artırabilir.
- Uzun PR Aralığı (AV Blok): Birinci derece AV blok genellikle tolere edilebilirken, ikinci veya üçüncü derece AV bloklar ciddi riskler taşıdığından havacılık için uygunsuzluk anlamına gelebilir.
3. QRS Kompleksi Değerlendirmesi
QRS kompleksi, kalbin karıncıklarının elektriksel aktivitesini temsil eder.
- Normal QRS Süresi: Genellikle 0.10 saniyenin altında olmalıdır.
- Geniş QRS Kompleksi: Dal blokları (sağ veya sol dal bloğu) veya intraventriküler iletim gecikmeleri QRS kompleksini genişletebilir. Tam dal blokları, özellikle sol dal bloğu, daha ileri kardiyak değerlendirme gerektirebilir ve bazı durumlarda uçuş izninin askıya alınmasına yol açabilir.
- Q Dalgası: Miyokard enfarktüsü (kalp krizi) veya iskemi (kan akımı azlığı) belirtisi olabilecek patolojik Q dalgaları aranır.
4. ST Segmenti ve T Dalgası Değerlendirmesi
ST segmenti ve T dalgası, kalbin yeniden kutuplaşma sürecini yansıtır ve iskemi veya enfarktüs belirtileri açısından kritiktir.
- ST Segmenti Yüksekliği/Çökmesi: Miyokardiyal iskemi veya enfarktüs belirtisi olabilir. Herhangi bir belirgin anormallik detaylı kardiyolojik inceleme gerektirir.
- T Dalgası Değişiklikleri: İnversiyon (ters dönme) veya sivrilme gibi T dalgası değişiklikleri, iskemi, elektrolit dengesizlikleri veya diğer kalp rahatsızlıklarını gösterebilir.
5. Ritim Bozuklukları (Aritmiler)
Havacılıkta aritmi değerlendirmesi son derece önemlidir.
- Ekstra Sistoller (Erken Atımlar): Atriyal veya ventriküler erken atımlar genellikle zararsız olabilir ancak sıklıkları, morfolojileri ve semptomlarla ilişkileri incelenir. Belirli bir eşiği aşan veya kompleks ekstrasistoller ek değerlendirme gerektirir.
- Bradikardiler/Taşikardiler: Sürekli veya paroksismal (aralıklı) bradikardi veya taşikardi durumları, özellikle semptomatikse veya altta yatan bir patolojiye işaret ediyorsa, uçuş güvenliği açısından risk oluşturabilir.
- Atriyal Fibrilasyon/Flutter: Bu ritim bozuklukları genellikle havacılık personeli için uygunsuzluk anlamına gelir ve detaylı tedavi ve stabilizasyon gerektirir.
- Ventriküler Taşikardi: Ciddi ve yaşamı tehdit edici bir ritim bozukluğu olup, kesinlikle havacılık için uygunsuzluk kriteridir.
Özel Durumlar ve Ek Tetkikler
EKG’de saptanan herhangi bir anormallik, adayın sağlık geçmişi, semptomları ve diğer muayene bulguları ile birlikte değerlendirilir. Gerekirse, ek tetkikler istenebilir:
- Efor Testi (Treadmill EKG): Kalbin efor altındaki performansını ve iskemi bulgularını değerlendirmek için kullanılır.
- Ekokardiyografi: Kalbin yapısal ve fonksiyonel değerlendirmesi için (kapakçıklar, duvar hareketleri, pompa fonksiyonu).
- Holter Monitörizasyon: 24-48 saat veya daha uzun süreli EKG kaydı ile aralıklı ritim bozukluklarını saptamak için.
- Kardiyak MR veya BT Anjiyografi: Daha detaylı anatomik görüntüleme ve koroner damar değerlendirmesi için.
Sonuç
Havacılık muayenelerinde EKG değerlendirmesi, potansiyel adayların kalp sağlığının uçuş ortamının getirdiği streslere dayanıklı olup olmadığını ve ani bir kardiyak olayın riskini taşıyıp taşımadığını belirlemek için hayati öneme sahiptir. Anormalliklerin tespit edilmesi durumunda, adayın uçuşa uygunluğu, Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) ve ilgili ulusal havacılık otoritelerinin (Türkiye’de Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü – SHGM) belirlediği katı standartlara göre değerlendirilir. Bazı durumlarda ek testler, tedavi veya belirli bir süre sonra yeniden değerlendirme talep edilebilir. Bazı anormallikler ise doğrudan diskalifiye edici olabilir.
EKG değerlendirmesi, pilotların ve diğer uçuş personelinin uçuş güvenliğini sağlamak amacıyla multidisipliner bir yaklaşımın parçası olarak yapılır.
Samsun Hava Sağlık Ofisi 