Odyo/Timpanometre

Havacılık muayeneleri, pilotlar ve uçuş ekiplerinin işitme yeteneklerinin uluslararası standartlara uygun olup olmadığını belirlemek için kritik öneme sahiptir. Bu muayenelerde kullanılan iki temel test, saf tone odyometrisi ve timpanogramdır.

Saf Tone Odyometrisi (Pure Tone Audiometry)

Saf tone odyometrisi, farklı frekanslardaki saf tonları kullanarak adayın işitme eşiklerini belirleyen bir testtir. Bu test hem hava yolu hem de kemik yolu ile yapılır.

Nasıl Yapılır?

• Ortam: Test, dış seslerden izole edilmiş, ses geçirmeyen bir odada (audiometric booth) yapılır.
• Ekipman: Bir odyometre cihazı, hava yolu için kulaklıklar ve kemik yolu için kemik vibratörü kullanılır.
• Prosedür:
  • Adaya kulaklıklar takılır ve her iki kulağına ayrı ayrı farklı frekanslarda (genellikle 250 Hz, 500 Hz, 1000 Hz, 2000 Hz, 3000 Hz, 4000 Hz, 6000 Hz ve 8000 Hz) saf tonlar gönderilir.
  • Aday, sesi duyduğu anda bir düğmeye basarak veya elini kaldırarak tepki verir.
  • Her frekans için, adayın sesi duyduğu en düşük ses şiddeti (işitme eşiği) desibel (dB) cinsinden kaydedilir.
  • Hava Yolu: Ses, dış kulak, orta kulak ve iç kulak yoluyla iletilir. Bu test, tüm işitme sisteminin genel işlevini değerlendirir.
  • Kemik Yolu: Kulak arkasına yerleştirilen bir vibratör aracılığıyla ses doğrudan iç kulağa iletilir. Bu test, orta kulak problemlerini dışlayarak iç kulağın ve işitme sinirinin durumunu değerlendirmeye yardımcı olur.

Nasıl Değerlendirilir?

• Elde edilen işitme eşikleri, bir odyogram adı verilen grafik üzerinde gösterilir. Odyogramda yatay eksen frekansı (Hz), dikey eksen ise ses şiddetini (dB) temsil eder.
• Havacılık otoriteleri (örneğin ICAO, FAA, EASA) işitme eşikleri için belirli limitler belirlemiştir. Bu limitler genellikle şu şekildedir:
  • Genel İşitme Kaybı: Konuşma frekansları (500 Hz, 1000 Hz, 2000 Hz) için ortalama işitme kaybının belirli bir desibel sınırını (örneğin 25 dB) aşmaması beklenir.
  • Yüksek Frekans Kaybı: Yüksek frekanslarda (3000 Hz, 4000 Hz, 6000 Hz) daha yüksek işitme kayıplarına izin verilebilir ancak bu durum yine de dikkatle değerlendirilir.
  • Her İki Kulak Arasındaki Fark: İki kulak arasındaki işitme eşiği farkının belirli bir desibel sınırını (örneğin 30 dB) aşmaması önemlidir.
• İşitme Kaybı Türü: Hava yolu ve kemik yolu eşiklerinin karşılaştırılması, işitme kaybının türünü (iletken, sensörinöral veya mikst) belirlemeye yardımcı olur.
  • İletken İşitme Kaybı: Hava yolu eşikleri kötü iken kemik yolu eşikleri normalse, orta kulakta veya dış kulakta bir sorun (örneğin kulak zarı deliği, otitis media) olduğu düşünülür.
  • Sensörinöral İşitme Kaybı: Hem hava yolu hem de kemik yolu eşikleri benzer şekilde kötü ise, iç kulakta veya işitme sinirinde bir sorun (örneğin presbikuzi, gürültüye bağlı işitme kaybı) olduğu düşünülür.
  • Mikst İşitme Kaybı: Hem iletken hem de sensörinöral bileşenlerin olduğu durumlarda görülür.

Timpanogram

Timpanogram, orta kulağın basınç değişikliklerine karşı nasıl tepki verdiğini ölçen objektif bir testtir. Kulak zarı hareketliliğini ve orta kulak basıncını değerlendirir.

Nasıl Yapılır?

• Ekipman: Bir timpanometre cihazı kullanılır. Bu cihaz, kulak kanalına hava basıncı uygulayan ve kulak zarının hareketliliğini ölçen bir sonda içerir.
• Prosedür:
  • Küçük bir sonda, kulak kanalına yerleştirilir ve kulak kanalını kapatacak şekilde hava geçirmez bir sızdırmazlık sağlanır.
  • Cihaz otomatik olarak kulak kanalındaki basıncı değiştirir (pozitiften negatife ve tekrar sıfıra).
  • Bu basınç değişiklikleri sırasında kulak zarının ses enerjisini ne kadar yansıttığı (admittans) ölçülür.
  • Elde edilen veriler bir grafik (timpanogram) üzerinde gösterilir.

Nasıl Değerlendirilir?

Timpanogramlar genellikle aşağıdaki tiplere göre değerlendirilir:

• Tip A Timpanogram: Normal bir orta kulak fonksiyonunu gösterir. Tepe noktası atmosfer basıncına yakın (0 daPa) ve tepe noktası yüksek ve sivridir. Bu, kulak zarının ve orta kulak kemikçiklerinin normal şekilde hareket ettiğini gösterir.
• Tip B Timpanogram: Orta kulakta sıvı birikimi (seröz otitis media) veya kulak zarı perforasyonu gibi durumlarda görülür. Grafikte belirgin bir tepe noktası yoktur, düz veya yuvarlak bir çizgi şeklinde olabilir. Bu, kulak zarının hareketliliğinin kısıtlandığını gösterir.
• Tip C Timpanogram: Östaki borusu disfonksiyonunu gösterir. Tepe noktası negatif basınca doğru kaymıştır (örneğin -100 daPa veya daha negatif). Bu durum, orta kulakta negatif basınç olduğunu ve östaki borusunun orta kulağı yeterince havalandıramadığını gösterir.
• Tip Ad Timpanogram: Kulak zarı gevşekliği (monomerik kulak zarı) veya orta kulak kemikçik zincirinde kopukluk gibi durumlarda görülür. Tepe noktası normal basınca yakın olabilir ancak grafiğin yüksekliği (genlik) normalden çok daha fazladır.
• Tip As Timpanogram: Otoskleroz veya timpanoskleroz gibi orta kulak sertleşmelerinde görülür. Tepe noktası normal basınca yakın olabilir ancak grafiğin yüksekliği (genlik) normalden çok daha azdır.

Havacılık Muayenesi Kapsamında Değerlendirme

Havacılık muayenesinde hem odyometri hem de timpanogram sonuçları birlikte değerlendirilir.

• Normal Odyometri ve Timpanogram: Adayın işitme yeteneği havacılık görevleri için uygundur.
• Anormal Odyometri ve/veya Timpanogram:
  • İleri Değerlendirme: Anormal sonuçlar, işitme uzmanı (KBB doktoru veya odyolog) tarafından daha ileri değerlendirme ve detaylı tetkikler (örneğin konuşma odyometrisi, beyin sapı işitsel potansiyelleri – BERA) gerektirebilir.
  • Tedavi ve Takip: Bazı durumlarda tedavi edilebilir bir durum (örneğin orta kulak iltihabı) söz konusu olabilir ve tedavi sonrası işitme düzelirse aday uygun bulunabilir.
  • Uçuş Yasağı/Kısıtlama: İşitme kaybının derecesine ve türüne bağlı olarak, adayın belirli uçuş görevlerini yapması kısıtlanabilir veya tamamen uçuşa elverişsiz bulunabilir. Özellikle konuşma frekanslarındaki anlamlı kayıplar veya ilerleyici işitme kaybı, uçuş güvenliği açısından risk oluşturabilir.
  • İşitme Cihazları: Havacılıkta işitme cihazlarının kullanımı genellikle kısıtlıdır veya özel durumlara bağlıdır. Genel olarak, işitme cihazı olmadan standartları karşılamak tercih edilir.

Sonuç olarak, havacılık muayenesinde saf tone odyometrisi ve timpanogram, adayların işitme sağlığını detaylı bir şekilde değerlendirmek ve uçuş güvenliğini sağlamak için kullanılan vazgeçilmez araçlardır. Bu testler, adayların işitme yeteneklerinin belirli standartlara uygun olup olmadığını belirleyerek, uçuş operasyonlarında herhangi bir risk oluşmasını engellemeyi amaçlar.